Kiện Trung Quốc

Lê Trung Tĩnh 

trả lời báo Pháp Luật

1. Phân tích lý do (trong bối cảnh hiện nay và các dấu hiệu đã bộc lộ mưu đồ của Trung Quốc trong việc xâm chiếm chủ quyền của VN) vì sao phải khởi kiện Trung Quốc

Việc kiện Trung Quốc ra tòa cho Việt Nam khả năng giải quyết vấn đề Hải Dương 981 và tranh chấp chủ quyền quần đảo Hoàng Sa một cách khả thi, công bằng và hòa bình nhất.

Kiện ra tòa là một cách thức đấu tranh hoà bình được Điều 33.1, Hiến chương Liên Hợp Quốc quy định.

Kiện là một cách thức tiếp cận hiệu quả, khả thi hơn so với kiên trì đàm phán, vốn đã và đang được tiến hành và đã bộc lộ nhiều hạn chế. Khó có thể đàm phán song phương với Trung Quốc để giải quyết tranh chấp Hoàng Sa vì nước này thậm chí còn không chấp nhận là có «vấn đề Tây Sa» như cách nói của họ. Ngoài ra tham vọng độc chiếm Biển Đông bằng đường lưỡi bò đã được họ kiên trì theo đuổi và thực hiện càng ngày càng ngang ngược từ nhiều chục năm nay.

Đấu tranh bằng biện pháp pháp lý, Việt Nam sẽ đạt được sự công bằng tương đối đối với Trung Quốc cao hơn nhiều so với các phương thức đấu tranh trên thực địa hay thậm chí đấu tranh học thuật và truyển thông trên các diễn đàn quốc tế như hiện nay.

Ngoài ra việc kiện Trung Quốc ra tòa là một cách bảo vệ hòa bình và giữ chiến tranh ở xa Việt Nam nhất. Vì sao khi mỗi lần Việt Nam nói về khả năng sử dụng biện pháp pháp lý thì Trung Quốc lại tức giận ? Chắc chắn không phải vì sợ sứt mẻ tình hữu nghị giữa hai nước, mà vì khi đưa sự vụ ra tòa, dưới ánh sáng của công lý và dư luận quốc tế, Trung Quốc không thể ngang ngược dùng vũ lực để uy hiếp những kiểm ngư Việt Nam, không thể hung hăng đe dọa chiến tranh như khi chỉ có hai nước với nhau.

2. Chỉ rõ giúp là nếu kiện TQ thì sẽ kiện cái gì? (Tập trung gúp  việc kiện đường lưỡi bò và kiện TQ áp dụng sai UNCLOS.

Việt Nam cần phải nhanh chóng kiện việc Trung Quốc triển khai giàn khoan Hải Dương 981 với sự hộ tống của máy bay và tàu chiến ra một tòa trọng tài thành lập theo cơ chế giải quyết tranh chấp bắt buộc của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS 1982).

Đó có thể là Tòa Trọng tài Quốc tế về Luật Biển (International Tribunal for the Law of the Sea) ở Hamburg, Đức; Tòa án Công lý Quốc tế (International Court of Justice) tại La Haye, Hà Lan; hay một tòa trọng tài được thành lập đúng theo thủ tục của UNCLOS như cách Philippines đang làm.

Tòa này có thể phán quyết cách hành động liên quan đến giàn khoan HD981 của Trung Quốc là vi phạm công pháp quốc tế, và yêu cầu dừng các hoạt động này lại.

3. Còn cái kiện đòi lại lãnh thổ đối với Hoàng Sa và một số đảo ở Trường Sa anh có thể đưa ra quan điểm thành một khối thông tin riêng? Xem có nên kiện hay không lúc này để có lợi nhất cho đất nước). Kiện ở đâu và trình tự thủ tục khởi kiện thế nào?

Song song với việc kiện như trên đã trình bày, Việt Nam nên yêu cầu chính thức Trung Quốc đưa tranh chấp Hoàng Sa ra giải quyết tại Toà án Công lý Quốc tế. Do để giải quyết tranh chấp chủ quyền các đặc điểm địa lý như đảo, đá, Tòa án Công lý Quốc tế cần sự đồng thuận đưa tranh chấp ra tòa của các bên trong tranh chấp.

Nếu Trung Quốc đồng ý ra tòa, chúng ta có hy vọng khôi phục Hoàng Sa một cách công bằng và hòa bình. ít nhất là hy vọng hơn để tranh chấp Hoàng Sa không được quốc tế nhắc đến và Trung Quốc quản lý trên thực tế Hoàng Sa như hiện nay.

Các dấu hiệu gần đây cho thấy khả năng Trung Quốc chấp nhận ra tòa có thể cao hơn khi nước này gửi đến Liên Hợp Quốc tài liệu nêu lên lập trường của họ: khẳng định quản lý Hoàng Sa từ thời Tống, và  đưa ra các vấn đề như công hàm Phạm Văn Đồng, sách giáo khoa và bản đồ của VNDCCH ghi Hoàng Sa, Trường Sa là của Trung Quốc….

Nếu Trung Quốc không đồng ý ra tòa, quyết định này là một sự ngăn chặn việc Trung Quốc đang càng ngày càng lấn tới và ngang ngược trên Biển Đông. Việc Trung Quốc từ chối ra tòa sẽ là bằng chứng hùng hồn trước quốc tế rằng Việt Nam là nước tôn trọng các giá trị tốt đẹp của nhân loại và Trung Quốc là nước coi thường công pháp quốc tế. Điều đó sẽ làm yếu đi đáng kể vị thế của Trung Quốc và bắt buộc họ phải kiềm chế khi hành xử trên Biển Đông, không thể tiếp tục bắt giữ, xua đuổi, đối xữ vô nhân đạo đối với ngư dân Việt Nam, tôn trọng luật pháp quốc tế, tiến hành đàm phán phân chia ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ và Bộ Quy tắc Ứng xữ COC nghiêm túc và công bằng hơn.

4. Các ảnh hưởng kinh tế, chính trị, văn hóa của việc VN kiện TQ ra tòa. 

Kiện Trung Quốc ra tòa đặt người Việt Nam trước một ứng xử mới với Trung Quốc. Việc kiện diễn ra trong thời gian dài sẽ đặt lại mối quan hệ giữa hai nước, các khẩu hiệu 16 chữ vàng 4 tốt sẽ không thể tiếp tục tồn tại, và tất cả đều diễn ra trong hòa bình.

Khi chọn một vị thế rõ ràng hơn với Trung Quốc, Việt Nam sẽ có được sự hậu thuẫn lớn hơn của thế giới tự do. Việt Nam có cơ hội thoát khỏi ảnh hưởng về kinh tế chính trị của Trung Quốc, điều mà việc đeo bám đàm phán hay sự đứt gãy của chiến tranh không thể mang lại.

Trung Quốc có thể tiến hành các trả đũa kinh tế đối với Việt Nam và gây nên một số khó khăn trong ngắn hạn mà Việt Nam cần đối phó. Tuy nhiên về trung hạn và dài hạn, đó sẽ là cơ hội để Việt Nam hướng đến những bạn hàng bình đẳng hơn, với cán cân thương mại thăng bằng hơn cho Việt Nam, ví dụ như Hoa Kỳ và EU, và giảm sự phụ thuộc về kinh tế của Việt Nam vào Trung Quốc. Ngoài ra, Việt Nam cũng sẽ có cơ hội và ý chí để giải quyết các vấn đề liên quan đến việc hợp tác kinh tế với Trung Quốc như quản lý chặt chẻ các dự án FDI hay chấm thầu nghiêm túc các dự án EPC liên quan đến Trung Quốc.

Trước tòa, Việt Nam và Trung Quốc đều phải trưng ra những bằng chứng lịch sử, pháp lý chính xác nhất. Khi câu chuyện lịch sử được nhắc đến một cách duy lý, rõ ràng, vì chủ quyền đất nước, vì những vấn đề hệ trọng của dân tộc, cần sự thông cảm của nhiều người, thì nó giúp người Việt vừa hiểu biết về lịch sử, vừa hiểu nhau và dễ hòa giải với nhau hơn.

Quan trọng hơn, việc kiện giúp người Việt phần nào thoát ra khỏi chính mình và tiến đến với những giá trị phổ quát của nhân loại như ‘‘công bằng’’, ‘‘hòa bình’’, ‘’duy lý’’. Khi đấu tranh vì công lý cho đất nước, người Việt cũng hiểu và yêu cầu công lý cho chính họ. Điều đó sẽ tạo nên sức mạnh thật sự cho Việt Nam.